"Un
día na vida de Iván Denisovich"
Autor: Aleksandre Solzhenitchen
Obra: "Un día na vida de Iván Denisovich"
Estilo: Directo, vivo, persoal,
sinxelo e próximo.
O Autor
 |
| Aleksandre Solzhenitchen imaxe extraida dewww.theguardian.com |
Graduouse en 1941 e empezou a
servir ese mesmo ano no Exército soviético ata 1945, no corpo de transportes
primeiro e máis tarde de oficial artilleiro. Participou na maior batalla de
tanques da historia (Batalla de Kursk) e foi detido en febreiro de 1945 na fronte de Prusia Oriental, preto de Königsberg (hoxe Kaliningrado), pouco antes
de que empezase a ofensiva final do Exército soviético que remataría en Berlín.
Foi condenado a oito anos de traballos forzados e a desterro perpetuo por
opinións antiestalinistas que escribira a un amigo. Encerrárono na Lubyanka e os primeiros anos
do seu cativerio pasounos en varios campos, ata que grazas aos seus
coñecementos matemáticos foi parar a un centro de investigación científica para
presos políticos vixiado pola Seguridade do Estado. Iso inspiroulle a súa
novela “O
primeiro círculo”.
·
Na década dos
cincuenta o autor traballaba de presidiario mineiro, albanel e forxador, e
contraeu un tumor do que foi operado; o cancro reproduciúselle e esa experiencia
serviu de material para a súa novela Pabellón
do cancro, que rematou en 1967. Un mes despois de cumprir os oito anos de
condena, Stalin morrera, aínda que as penas de Solzhenitsyn
non remataran.
En 1969 foi expulsado da Unión de
Escritores Soviéticos por denunciar que a censura oficial lle prohibira varios
traballos, podendo apenas publicar as novelas El primeiro círculo (1968), El pavillón do cancro (1968-1969) e Agosto de 1914 (1971). O
galardón do Premio Nobel de Literatura de 1970 acudiu na súa axuda; declinou non obstante, ir a
Estocolmo por temor a que as autoridades soviéticas non lle permitisen regresar
e tamén, para ultimar a súa obra máis coñecida, o monumental Arquipélago Gulag.
 |
| Aleksandre Solzhenitchen imaxe extraida de, www.theguardian.com |
Regreso
a Rusia e últimos traballos. Solzhenitsyn co presidente ruso Vladímir
Putin en 2007.
Solzhenitsyn morreu o 3 de
agosto de 2008 a consecuencia de un insuficiencia cardíaca na súa residencia de
Moscú, segundo informou o seu fillo á prensa.1 Á capela ardente, instalada na sede da Academia das Ciencias de
Rusia, acudiron en masa os moscovitas, para renderlle unha última homenaxe.
Mesmo Vladímir Putin rendeu homenaxe ao maior crítico do réxime
comunista. A tumba do escritor atópase no cemiterio do mosteiro Donskói de Moscú, un camposanto do século XVI onde recibían
sepultura no pasado membros da realeza. Solzhenitsyn recibiría
sepultura ao lado da tumba do famoso historiador ruso Vasili Kliuchevski (1841-1911), como pediu el mesmo.
 |
| Aleksandre Solzhenitchen, imaxe extraida de es.rbth.com |
Obras:
- Un día na vida de Iván Denísovich (1962), relato
- Nunca cometemos erros (1963), novela
- A casa de Matriona (1963), novela
- Polo ben da causa (1964), novela
- Pavillón do cancro (1968), novela
Obra: "Un día na vida de Iván Denisovich"
Un
día na vida de Iván Denisovich é o relato da vida dun preso, que dá nome ao título do
libro, nun campo de traballo soviético. O que se coñecería posteriormente, no
mundo enteiro, como gulags. Nesta degradante situación atopa Iván Denisovich Shújov,
obrigado a vivir na miseria nunha colonia socialista. Atopámonos en 1951 (dous
antes da morte de Stalin), e o que primeiro salta á vista é a finalidade de Solzhenitsyn de abrirnos os
ollos en canto ao que supuxo a monstruosidade comunista.
A historia hai que
lela, e aquí o que menos importancia ten é resumir as diversas circunstancias
que acontecen a Shújov e os seus camaradas. Por iso, por enriba do que
non son máis que anécdotas máis ou menos duras, latexa un discurso descarnado que conmove o lector, descubríndolle ata qué punto foi monstruoso
o socialismo real e como esmagaba a dignidade dos seres humanos.
 |
| Imaxe extraida de libros.fnac.es |
Cando se chega a
deshumanizar ao teu semellante, matalo non é algo malo en si mesmo. Por iso
podían dicir tranquilos no campo de concentración: «Non matan persoas, senón
sopróns». Antipatriotas, renegados da causa do Partido. E, por suposto, o
goberno soviético tiña que machucar o que se desviase do camiño marcado no seu
proxecto social.
Así, saltamos dunha
humillación a outras lendo as páxinas de Un día na vida de Iván Denisovich. Os pobres reclusos teñen que apañarse para
repartirse a pouca comida que poden conseguir, rexístranlles buscando algunha
carta dirixida a familiares, que, por outra parte, non saben nada deles; deben
soportar temperaturas extremas de frío cun solo par de zapatos -porque se
alguén ten máis dun par existiría desigualdade social e os demais poderían
sentirse desdichados-¸ tiñan que esconder os libros que estivesen a
ler nos ocos da parede...
E despois de coñecer o
que significa un día na vida de Shújov, múdasenos o
rostro cando caemos na conta de que a súa condena ascende xa a máis de 3.653
días como aquel. Finalmente, parte a alma que un home teña que sentirse
satisfeito -como confesa o propio Shújov ao final do
libro-, arrastrado a unhas condicións monstruosas, con pequenos consolos,
ridículos nas nosas cómodas situacións. Pero que canto ben podían ofrecer a
aqueles pobres torturados pola ideoloxía máis daniña que sufriu a humanidade.
O libro que nos ocupa é unha novela cortita, case un conto
longo. Solo relata un día do personaxe... pero vaia día.
 |
| Imaxe extraida de eslabonesperdidosdelsistema.wordpress.com |
Alex (desisto de
intentar escribir o apelido) xoga moito co lector nesta novela. O que conta dos
padecementos dun prisioneiro dun Gulag é en parte
autobiográfico, así que sabe ben do que fala e como poderedes adiviñar é
terrible. Non obstante o libro non está escrito en ton de desespero e de
cortarse as veas. Todo o contrario. O personaxes destila esperanza, non de que
remate a súa condena, é totalmente cortoplacista: pasar algo menos de frío, que lle dean un pouco máis de gachas, que non lle toque tal ou cual traballo... en
xeral non morrer é unha boa noticia.
O día que pasa malia contarcho con candor, con bo ánimo aínda que
non con alegría é totalmente horrible e terrible de ler ¡ ¡ e iso que é un dia bo!! pero o ton do libro só déixache darte conta do terrible que
é o que che contan cando o deixas un anaco...
O grande do libro é que non desexa ser patético. Non quere
destruír o teu ánimo describindo tormentos sen fin. Non quere matar a esperanza
que vive dentro de cada ser humano. Todo o contrario, é un canto de esperanza,
terrible pero de esperanza que fala do que significa ser humano, do que
significa non se render.
Iso é o que fai que aínda que absorbas todo o terrible dos Gulag soviéticos penses: Se Ivan vive con
esperanza ¿que son os pequenos problemas da miña vida?.
É un libro curto, doado de ler, un pouco lioso cos nomes rusos pero iso é todo o máis, non ten moitos adxectivos
nin usa unha prosa complicada, é simple e directo. Quizais por iso chega tantísimo ao lector.
Iván Denísovich é un preso común, inculto campesiño, condenado
inxustamente a un deses campos penitenciarios de traballo perdidos no cu de Siberia (¡ qué ridículo soa
ver alguén hoxe en día queixarse de que ten frío cando les este testemuño dunha
persoa que soportou temperaturas de 40º baixo cero sen apenas roupa nin
calzado, sen alimentos básicos,...); aquí relátasenos tan só un deses días en
tempo real -mañá, tarde e noite-, un día calquera dos dez anos de condena do
noso personaxe, que ao igual que os demais deberá intentar sobrevivir lambendo
restos de escudelas, fumando cabichas requeimadas para entrar en calor e centos
de vicisitudes máis que obrigan o lector, igual que ao propio Iván a permanecer
constantemente esperto para seguir adiante. Todo un reto.
 |
| Imaxe extraida dewww.taringa.net |
A
prosa de Solzhenitsyn
non fai concesións á poesía: non hai adxectivos superfluos, non hai adornos nin
oracións complexas; o estilo subordínase á mensaxe. Pero o curioso é que esa
mensaxe é enganosamente pacífica. Shújov afronta ese día con paciencia, mesmo con esperanza; non a
esperanza de escapar, ou de pasalo sen traballar, ou mesmo de que a súa condena
estea cerca do seu final. A súa esperanza é mundana, terreal: Iván Denísovich quere
botarse ao garneato a súa porción para saborear as súas papas sen contratempos;
quere marchar cara ao traballo sen interrupcións, para non se xear de frío;
quere levantar un muro con pericia e efectividade, para demostrarse a si mesmo
que segue sendo un bo albanel. A súa esperanza é a do día a día, a do home que
non ansía nada porque nada lle queda por ansiar. Nese sentido, a novela
reflicte unha xornada idílica, na que tanto Shújov como os seus compañeiros charlan, rin, chancean, discuten,
enferman ou pelexan como os seres humanos que son. Só os sutís detalles que Solzhenitsyn vai
introducindo no relato fan recordar ao lector que as condicións de vida deses
homes son as máis duras ás que se pode enfrontar un ser humano.
O protagonista apura ese día con paixón, con certa indolencia,
pero nunca con resignación. Non tanto por orgullo, senón porque comprende o
estado de cousas no que está inmerso e sabe que se debe a si mesmo o respecto que
outros non lle conceden. O fin do seu castigo non lle preocupa, porque leva
tanto tempo confinado que a súa preocupación se reduce a vivir con dignidade.
Quizais por iso, como el mesmo pensa, «os días no campo transcorrían como unha
exhalación... En cambio, a condena permanecía inmóbil, nunca se achegaba o
fin».
"Un día na vida de Iván Denísovich" é un canto fermoso e terrible á
integridade do home, á inmensa capacidade de seguir sendo humanos nas
condicións máis penosas e adversas. E ademais relatado coa intelixente
precisión da mellor literatura. Unha lectura imprescindible.
No hay comentarios:
Publicar un comentario